Uznanie właściwe – jest umową jednostronnie zobowiązującą, zawartą pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem, w której dłużnik potwierdza istnienie swojego zobowiązania. Możliwość taka wynika ze swobody zawierania i kształtowania umów w prawie cywilnym. Jako przykład uznania właściwego można wskazać: ugodę, uznanie powództwa czy odnowienie.
Uznanie niewłaściwe – polega na tym, że wierzyciel dowodzi prawdziwości istnienia roszczenia po stronie dłużnika na podstawie innych dokumentów czy też okoliczności przemawiających za istnieniem długu.
Z orzecznictwa:
1. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 5 grudnia 2017 r., I ACa 989/17
Uznanie roszczenia może być dokonane w trzech różnych formach, to jest jako uznanie właściwe, ugoda i uznanie niewłaściwe.
Uznanie właściwe stanowi nieuregulowaną odrębnie umowę ustalającą co do zasady i zakresu istnienie jakiegoś stosunku prawnego. Do umowy tej stosuje się ogólne przepisy k.c. o umowach.
Ugoda jest także umową, uregulowaną w art. 917-918 k.c., ale różni się od pierwszej tym, że samo istnienie stosunku prawnego nie jest miedzy stronami przedmiotem sporu, a jedynie panuje niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku albo co do sposobu lub zakresu ich wykonania i aby ją usunąć strony dochodzą do ugodowego porozumienia, czyniąc wzajemne ustępstwa.
Uznanie niewłaściwe to przyznanie przez dłużnika wobec wierzyciela istnienia długu. Jest jedynie oświadczeniem wiedzy, które nie jest czynnością prawną sensu stricte.
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12 października 2017 r., V ACa 627/16
Uznanie roszczenia może być dokonane w dwóch formach: jako uznanie właściwe oraz uznanie niewłaściwe. Pierwsze stanowi nieuregulowaną odrębnie umowę ustalającą co do zasady i zakresu istnienie albo nieistnienie jakiegoś stosunku prawnego, drugie zaś określone jest jako przyznanie przez dłużnika wobec wierzyciela istnienia długu. Uznanie niewłaściwe jest przyznaniem obowiązku świadczenia wynikającego z innego źródła, a więc deklaratywnym stwierdzeniem, że taki obowiązek istnieje i że dłużnik nie zamierza się uchylić od jego wypłacenia.
3. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 maja 2018 r., I ACa 119/18
Tzw. uznanie niewłaściwe występuje wówczas, gdy wierzyciel zostanie powiadomiony o przekonaniu dłużnika co do istnienia jego długu wobec niego jako wierzyciela, ponieważ oświadczenie takie musi być jednoznacznie skierowane do wierzyciela i musi do niego dotrzeć. Natomiast dla skuteczności tego tzw. uznania niewłaściwego nie jest wymagane istnienie po stronie zobowiązanego zamiaru wywołania skutku prawnego w postaci przerwania biegu przedawnienia. Istotne natomiast jest to, aby zachowanie zobowiązanego mogło uzasadniać przekonanie osoby uprawnionej, iż zobowiązany jest świadom swojego obowiązku, a w konsekwencji by mogło uzasadniać oczekiwanie uprawnionego, że świadczenie na jego rzecz zostanie spełnione. W piśmiennictwie stwierdzono wręcz, że oświadczenie wiedzy zobowiązanego musi dotrzeć do uprawnionego i musi to być przez zobowiązanego zamierzone, a moment, w którym uprawniony powziął wiadomość o zachowaniu zobowiązanego stanowiącym uznanie niewłaściwe jest momentem przerwania biegu przedawnienia.
4. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 stycznia 2018 r., III SA/Wa 1801/17
Uznanie właściwe jest czynnością prawną pomiędzy dłużnikiem, a wierzycielem. Z kolei uznanie niewłaściwe jest oświadczeniem wiedzy dłużnika, z którego wywnioskować można, że dłużnik uznawał istnienie swojego długu, gdyż np. zwrócił się do wierzyciela o zwolnienie z długu, o jego rozłożenie na raty albo opublikował ofertę sprzedaży przedsiębiorstwa zawierającej informację o istnieniu długu. Wszystkie formy uznania niewłaściwego, włącznie z przyznaniem konkludentnym, wymagają jednak, aby wierzyciel dowiedział się o takim przyznaniu, gdyż dopiero wtedy uzasadnione staje się jego przekonanie, że dłużnik potwierdza istnienie długu, że spłaci go dobrowolnie, z powodu czego za usprawiedliwioną uznać można bezczynność wierzyciela w procesowym dochodzeniu zapłaty.